Kosiniakowe – co to jest i dla kogo?

Kosiniakowe, czyli świadczenie rodzicielskie, to forma wsparcia finansowego dla osób, które po urodzeniu lub przysposobieniu dziecka nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego. Choć najczęściej korzystają z niego osoby spoza rynku pracy, wiedza o zasadach przyznawania kosiniakowego jest istotna również dla działów HR – szczególnie w przypadku pracowników, których umowa wygasa w czasie ciąży lub przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego.

Spis treści:

1. Kosiniakowe – co to jest i kiedy przysługuje?
2. Świadczenie rodzicielskie a zasiłek macierzyński – podstawowe różnice
3. Kosiniakowe – dla kogo?
4. Okres pobierania świadczenia i liczba tygodni w przypadku urodzenia lub objęcia opieką dzieci
5. Szczególne sytuacje przyznawania kosiniakowego
6. Jak i gdzie złożyć wniosek o świadczenie?

Kosiniakowe – co to jest i kiedy przysługuje?

Kosiniakowe to potoczna nazwa świadczenia rodzicielskiego, które przysługuje osobom nieuprawnionym do zasiłku macierzyńskiego. Jest to element polityki społecznej mający zapewnić minimalne zabezpieczenie finansowe po urodzeniu lub przysposobieniu dziecka. Świadczenie wynosi 1000 zł miesięcznie i wypłacane jest przez okres odpowiadający długości urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, przewidzianego w Kodeksie pracy. Może je otrzymać matka dziecka, ojciec dziecka, opiekun faktyczny lub rodzina zastępcza (z wyjątkiem zawodowej), a także osoby przysposabiające dziecko – pod warunkiem, że w dniu urodzenia lub objęcia opieką nie przysługuje im prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Świadczenie rodzicielskie a zasiłek macierzyński – podstawowe różnice

Choć kosiniakowe i zasiłek macierzyński pełnią podobną funkcję, czyli zapewniają dochód w okresie opieki nad dzieckiem, różnią się źródłem prawa i warunkami przyznania. Zasiłek macierzyński przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, np. pracownikom na umowie o pracę, zleceniobiorcom opłacającym składki czy osobom prowadzącym działalność gospodarczą z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Kosiniakowe natomiast kierowane jest do osób, które takiego prawa nie mają, np. bezrobotnych, zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych bez składek chorobowych, rolników czy studentów. W przypadku zbiegu uprawnień pierwszeństwo ma zasiłek macierzyński, a świadczenie rodzicielskie nie jest wówczas wypłacane.

Kosiniakowe – dla kogo?

Świadczenie rodzicielskie przysługuje szerokiej grupie osób, które w dniu urodzenia lub przysposobienia dziecka nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego. Mogą to być:

• matka dziecka,
• ojciec dziecka,
• opiekun faktyczny, który objął dziecko opieką i wystąpił do sądu rodzinnego o jego przysposobienie,
• rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej),
• osoby przysposabiające dziecko.

Uprawnienie dotyczy także przypadków objęcia opieką rodzeństwa, np. dwojga, trojga czy czworga dzieci jednocześnie. Ważne jest, aby w momencie składania wniosku spełniać warunki formalne i posiadać dokumenty potwierdzające objęcie opieką lub urodzenie dziecka, takie jak akt urodzenia czy postanowienie sądu rodzinnego.

Okres pobierania świadczenia i liczba tygodni w przypadku urodzenia lub objęcia opieką dzieci

Kosiniakowe wypłacane jest przez okres odpowiadający długości urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, który przysługiwałby pracownikowi na etacie. Liczba tygodni zależy od liczby dzieci urodzonych lub objętych opieką jednocześnie:

• w przypadku urodzenia jednego dziecka lub objęcia opieką jednego dziecka – 52 tygodnie,
• w przypadku urodzenia dwojga dzieci – 65 tygodni,
• w przypadku urodzenia trojga dzieci – 67 tygodni,
• w przypadku urodzenia czworga dzieci – 69 tygodni,
• w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci – 71 tygodni.

Jeżeli dziecko objęte opieką ma odroczony obowiązek szkolny, świadczenie może być przyznane do momentu rozpoczęcia nauki, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 10. roku życia.

Szczególne sytuacje przyznawania kosiniakowego

Kosiniakowe może być wypłacane w nietypowych okolicznościach, które wymagają elastycznego podejścia do zasad przyznawania świadczenia. Jeśli matka dziecka umrze, porzuci dziecko lub zaprzestanie sprawowania nad nim osobistej opieki, prawo do świadczenia może przejąć ojciec dziecka, opiekun faktyczny lub rodzina zastępcza (z wyjątkiem zawodowej). Świadczenie przysługuje również w przypadku przysposobienia lub objęcia opieką rodzeństwa – od jednego do nawet pięciorga dzieci – przy czym okres wypłaty jest wtedy uzależniony od liczby dzieci przyjętych jednocześnie. W szczególnych przypadkach, takich jak odroczenie obowiązku szkolnego, świadczenie można pobierać do momentu rozpoczęcia nauki, maksymalnie do ukończenia przez dziecko 10. roku życia. Wszystkie te sytuacje wymagają odpowiednich dokumentów, np. aktu urodzenia, postanowienia sądu rodzinnego czy decyzji administracyjnej.

Jak i gdzie złożyć wniosek o świadczenie?

Wniosek o kosiniakowe składa się w urzędzie miasta lub gminy, w ośrodku pomocy społecznej albo online – poprzez platformę Empatia, PUE ZUS lub bankowość elektroniczną. Do wniosku należy dołączyć akt urodzenia dziecka, dokumenty potwierdzające przysposobienie lub objęcie opieką, a w sytuacjach szczególnych, np. śmierci matki lub odroczenia obowiązku szkolnego, odpowiednie decyzje lub postanowienia. Termin na złożenie to 3 miesiące od dnia urodzenia dziecka lub objęcia go opieką. Przekroczenie tego okresu nie powoduje utraty prawa do świadczenia, ale skraca czas jego wypłaty o okres spóźnienia. W interesie HR jest, aby przekazywać pracownikom te informacje szczególnie w przypadkach, gdy ich umowa wygasa przed porodem lub nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu.

Kosiniakowe a inne świadczenia rodzinne

Kosiniakowe można łączyć z niektórymi świadczeniami, takimi jak 500+ czy zasiłek rodzinny, ponieważ nie obowiązuje przy nim kryterium dochodowe. Nie można jednak pobierać go równocześnie z zasiłkiem macierzyńskim, uposażeniem macierzyńskim ani świadczeniami z tytułu urlopu macierzyńskiego – w przypadku zbiegu uprawnień pierwszeństwo ma świadczenie korzystniejsze finansowo. Wykluczone jest także łączenie kosiniakowego ze świadczeniem pielęgnacyjnym lub specjalnym zasiłkiem opiekuńczym, jeżeli dotyczą one tego samego dziecka. Ważne jest, aby przy składaniu wniosku poinformować urząd o wszystkich innych pobieranych świadczeniach – pozwoli to uniknąć nadpłat i ewentualnego obowiązku zwrotu nienależnie wypłaconych kwot.

Podsumowanie

Kosiniakowe to świadczenie rodzicielskie w wysokości 1000 zł miesięcznie, przeznaczone dla osób, które po urodzeniu lub przysposobieniu dziecka nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego. Mogą z niego skorzystać m.in. matka lub ojciec dziecka, opiekun faktyczny, rodzina zastępcza (z wyjątkiem zawodowej) czy osoby przysposabiające dziecko. Okres wypłaty zależy od liczby dzieci urodzonych lub objętych opieką jednocześnie i wynosi od 52 do 71 tygodni. Dla HR kluczowe jest rozpoznanie sytuacji, w których pracownik może spełniać warunki do uzyskania tego świadczenia, oraz przekazanie mu informacji o zasadach i terminach złożenia wniosku.