Problem wypalenia zawodowego przyjmuje coraz poważniejsze rozmiary w polskich przedsiębiorstwach. Według badania “Global 2022 Gen Z and Millennial Survey” firmy Deloitte, aż 46 procent przedstawicieli pokolenia Z i 45 procent millenialsów odczuwa wypalenie zawodowe[1]. Zjawisko to dotyka również pracowników korporacji, pracowników opieki społecznej oraz przedstawicieli innych branż, generując poważne konsekwencje wypalenia zawodowego zarówno dla jednostek, jak i całych organizacji.
Syndrom wypalenia zawodowego to efekt długotrwałego stresu w miejscu pracy, który prowadzi do psychologicznego zespołu wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych. Osoby doświadczające wypalenia zawodowego często zmagają się z chronicznym zmęczeniem, zaburzeniami snu oraz poczuciem bezradności w realizacji zawodowych obowiązków.
Z poniższego artykułu dowiesz się:
- Co to jest wypalenie zawodowe?
- Jakie są przyczyny wypalenia zawodowego?
- Jak wyglądają objawy wypalenia zawodowego?
- Jak leczyć wypalenie zawodowe i jak pomóc pracownikowi?
Wypalenie zawodowe – definicja
Definicja wypalenia zawodowego została po raz pierwszy sformułowana przez amerykańskiego psychiatrę Herberta Freudenbergera. Określił on to zjawisko jako “spadek poziomu energii jednostki, w wyniku zbyt dużej ilości zadań stawianych przez środowisko pracy oraz przeciążenia problemami”.
Choć wypalenie zawodowe zostało wpisane do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11), nie jest formalnie klasyfikowane jako choroba, lecz jako „zespół wynikający z przewlekłego stresu w miejscu pracy, który nie został skutecznie opanowany” (WHO, 2019).
Pojęcie wypalenia zawodowego w literaturze psychologicznej ewoluowało przez dekady, znajdując swoje pełne ujęcie w koncepcji wypalenia zawodowego stworzonej przez profesor psychologii Christinę Maslach. Według jej przeglądu psychologicznego, syndrom wypalenia charakteryzuje się trzema kluczowymi wymiarami:
- Wyczerpanie emocjonalne – stan chronicznego zmęczenia i wyczerpania psychicznego
- Depersonalizacja – negatywny sposób postrzegania innych ludzi i obojętność wobec nich
- Obniżone poczucie dokonań osobistych – subiektywne poczucie porażki i niskie poczucie własnej wartości
Zespół wypalenia zawodowego najczęściej dotyka pracowników na stanowiskach wymagających intensywnych kontaktów z innymi ludźmi oraz wysokiego zaangażowania emocjonalnego. Szczególnie narażone na wypalenie zawodowe są osoby na stanowiskach kierowniczych, choć w rzeczywistości każdy pracownik może doświadczyć tego zjawiska.
Skutki wypalenia zawodowego
Pracownicy zmagający się z tym syndromem doświadczają nie tylko zaburzeń psychosomatycznych, ale również głębokich problemów w sferze emocjonalnej i społecznej. Chroniczne wyczerpanie prowadzi do osłabienia układu immunologicznego, zwiększając podatność na infekcje i choroby przewlekłe. Równocześnie pogarsza się jakość relacji interpersonalnych, zarówno w środowisku zawodowym, jak i w życiu prywatnym, co często prowadzi do izolacji społecznej i konfliktów rodzinnych.
Z perspektywy organizacyjnej skutki wypalenia zawodowego przekładają się na straty ekonomiczne i operacyjne. Przedsiębiorstwa borykają się ze zwiększoną rotacją kadry, co generuje dodatkowe koszty rekrutacji i wdrażania nowych pracowników. Dochodzić może także do spadku produktywności, wzrostu liczby błędów oraz pogorszenia jakości obsługi klientów. Długotrwała nieobecność pracowników dotkniętych wypaleniem obciąża budżety firm, a negatywny klimat organizacyjny może wpływać na morale całego zespołu, tworząc efekt domina w organizacji.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Przyczyny wypalenia zawodowego są wieloaspektowe i często wzajemnie się wzmacniają. Najczęstsze powody wypalenia zawodowego wynikają z organizacji wykonywanej pracy oraz środowiska pracy [2].
Nadmierne obciążenie pracą i stresu
Nadmierne obciążenie pracą stanowi jedną z głównych przyczyn rozwoju syndromu wypalenia. Pracownicy konfrontowani z zadaniami przekraczającymi ich możliwości czasowe i kompetencyjne doświadczają wzrostu emocjonalnego napięcia. Długotrwały stres w miejscu pracy prowadzi do stopniowego wyczerpania fizycznego i psychicznego.
Brak wsparcia i możliwości rozwoju zawodowego
Brak wsparcia ze strony pracodawcy oraz ograniczone możliwości rozwoju zawodowego tworzą środowisko sprzyjające wypaleniu. Pracownicy pozbawieni perspektyw awansu lub podnoszenia kompetencji zawodowych często tracą motywację i zaangażowanie w realizację obowiązków.
Kryzys zawodowych kompetencji
Niedostateczne zadowolenie z wykonywanej pracy oraz poczucie braku kompetencji do realizacji powierzonych zadań generują chroniczne napięcie. Pracownicy odczuwają brak możliwości osiągnięcia celu, co prowadzi do frustracji i rezygnacji z dalszych wysiłków.
Zaburzenia work-life balance
Brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym stanowi znaczący czynnik ryzyka. Pracownicy “zabierający” pracę do domu lub pracujący w nadmiernym wymiarze czasowym są szczególnie narażeni na rozwój objawów wypalenia.
Objawy wypalenia zawodowego
Symptomy wypalenia zawodowego rozwijają się stopniowo i przebiegają w określonych etapach wypalenia zawodowego [3]. Wczesne rozpoznanie pierwszych objawów wypalenia zawodowego umożliwia skuteczną interwencję i zapobieganie dalszemu pogorszeniu zdrowia psychicznego pracownika.
Etap wyczerpania emocjonalnego
Pierwszy etap charakteryzuje się przede wszystkim chronicznym zmęczeniem i emocjonalnym wyczerpaniem. Pracownicy doświadczają zaburzeń psychosomatycznych, które objawiają się częstymi bólami głowy i napięciem mięśniowym. Zaburzenia snu i problemy z regeneracją stają się codziennością, a organizm nie potrafi w pełni odpocząć nawet po nocnym śnie. Obserwuje się również wyraźną zmienność nastrojów i zwiększoną drażliwość, która wpływa na jakość relacji interpersonalnych. Charakterystyczne jest także zmęczenie fizyczne nieproporcjonalne do faktycznie wykonanych zadań – pracownicy czują się wyczerpani już na początku dnia roboczego.
Etap depersonalizacji
W drugim etapie rozwoju syndromu pracownicy przyjmują obojętną postawę wobec swoich obowiązków zawodowych i współpracowników. Następuje stopniowe dystansowanie się od klientów i współpracowników, którzy przestają być postrzegani jako indywidualne osoby z własnymi potrzebami. Pojawiają się cyniczne komentarze na temat wykonywanej pracy, a zadania zawodowe traktowane są jako mechaniczne czynności pozbawione głębszego sensu. Obserwuje się również wyraźne obniżenie jakości świadczonych usług, ponieważ pracownik przestaje angażować się emocjonalnie w rezultaty swojej pracy. Towarzyszy temu narastające poczucie osamotnienia i alienacji w środowisku pracy, które pogłębia izolację zawodową.
Etap obniżonego poczucia dokonań
Końcowy etap charakteryzuje się głębokim kryzysem zawodowym i osobistym, w którym dominuje poczucie bezradności i braku kontroli nad sytuacją. Pracownik doświadcza subiektywnego poczucia porażki zawodowej, niezależnie od obiektywnych osiągnięć w przeszłości. Coraz częściej pojawiają się myśli o rezygnacji z pracy lub radykalnej zmianie zawodu, postrzeganej jako jedyne rozwiązanie problemów. W tym stadium znacząco wzrasta ryzyko rozwoju problemów z uzależnieniami, które mogą stanowić próbę ucieczki od przytłaczającej rzeczywistości zawodowej.
Radzenie sobie z wypaleniem zawodowym swoich pracowników
Pracodawcy nie powinni lekceważyć syndromu wypalenia zawodowego wśród swojego zespołu. Przede wszystkim należy porozmawiać z osobą, u której zauważymy objawy wypalenia zawodowego. Ważne jest określenie jej problemów oraz oczekiwań. Pracodawca nie powinien zakładać, że zatrudniony sam poradzi sobie z problemem, który go dotknął w środowisku pracy[4].
Oto skuteczne metody zapobiegania wypaleniu zawodowemu:
- opieka psychologiczna – specjalista pomoże pracownikowi znaleźć przyczyny wypalenia i jednocześnie podpowie jak rozwiązać problem. Warto więc zapewnić pomoc w zakresie funkcjonowania firmy, by zatrudniony wiedział, że nie jest pozostawiony sam sobie. Wsparcie w utrzymaniu równowagi psychicznej można zawrzeć w ramach świadczeń w zakresie polis pracowniczych[5].
- określenie zakresu obowiązków i rozplanowanie pracy – pracownik powinien wiedzieć, jakie firma stawia przed nim zadania i obowiązki oraz jakich rezultatów w efekcie oczekuje. Wprowadzenie terminarza pozwoli uporządkować cele i określić je w czasie. Zadbaj również o feedback – rozmawiaj z pracownikiem zarówno o aspektach do poprawy, jak i jego sukcesach i osiągnięciach.
- umożliwienie urlopu – natłok obowiązków w wielu firmach powoduje, że wielu pracowników nie może wyjechać na urlop, by “naładować baterie”. Jeśli zauważysz u pracownika objawy wypalenia zawodowego, umożliw mu wypoczynek w odpowiadającym mu okresie.
- kontrola czasu pracy – warto obserwować czy pracownicy nie podejmują się zadań, które przerastają ich możliwości. Efektywna praca powinna iść w parze z odpoczynkiem i regeneracją. Pracownicy pracujący “po godzinach” są bardziej narażeni na wypalenie.
- benefity pracownicze – atrakcyjne, dodatkowe świadczenia pracownicze pomogą pracownikowi zachować równowagę między pracą a życiem prywatnym. Być może również odkryją w nim nową pasję.
Istotna jest również profilaktyka po stronie pracownika. Świadome zarządzanie własną energią i unikanie ciągłej pracy w maksymalnym napięciu stanowi postawę zdrowia psychicznego. Kultywowanie zainteresowań i aktywności poza sferą zawodową tworzy naturalną barierę przed dominacją pracy nad pozostałymi obszarami życia. Pozytywny wpływ ma również systematyczna aktywność fizyczna oraz zbilansowana dieta na odporność organizmu na stres chroniczny i wyczerpanie emocjonalne.
Wypalenie zawodowe – podsumowanie
Wypalenie zawodowe to poważny problem, który z jednej strony rujnuje zdrowie pracownika, a z drugiej ma negatywny wpływ na działalność przedsiębiorstwa. Organizacje powinny więc wdrażać programy, które umożliwią skuteczną reakcję na problem i pozwolą pomóc pracownikowi wrócić na właściwe tory i ponownie cieszyć się pracą.
Przypisy:
- https://www2.deloitte.com/pl/pl/pages/about-deloitte/articles/raport-global-2022-gen-z-and-millennial-survey.html
- https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/syndrom-wypalenia-zawodowego-objawy-przyczyny-leczenie-skutki/
- https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/download/10310/8810
- https://b2b.katalogmarzen.pl/wypalenie-zawodowe-jak-pomoc/
- https://zdrowiewpracy.pl/zdrowie-pracownika/wypalenie-zawodowe-oficjalnie-problemem-zdrowotnym/
Chcesz poznać
szczegółową ofertę?
Skontaktuj się z nami!
NAJNOWSZE POSTY NA BLOGU
